Hongaren gaan morgen naar de stembus voor de parlementsverkiezingen: de spannendste in twaalf jaar tijd. Want hoewel er nog steeds een winst voor de partij van zittende premier Viktor Orbán wordt voorspeld, spant voor het eerst in de geschiedenis de gehele Hongaarse oppositie tegen hem samen.
Alles beter dan Orbán. Met die strategie gingen in Hongarije de oppositiepartijen na de vierde nederlaag op rij tegen partij Fidesz van Viktor Orbán aan de slag. Fidesz is sinds 2010 onafgebroken aan de macht. Niet in de laatste plaats, omdat de partij na hun eerste overwinning flink wat grondwetswijzingen doorvoerde. Het aantal te verdelen zetels werd kleiner, de overwinningen steeds een stukje ruimer.
Hongaren protesteren tegen 'propagandamachine' premier Orbán
Met die grondwet heeft hij bijvoorbeeld kritische media toegang tot het parlement ontzegd en het moeilijker gemaakt om campagne te voeren, omdat de media ‘objectief’ moeten zijn. Ook zijn er nieuwe wetten gemaakt, waarna hij direct vast heeft laten leggen dat als die wetten gewijzigd worden, er eerst tweederde meerderheid voor moet zijn. Dat laatste kan dus alleen als Orbán het daar zelf mee eens is.
Eén blok tegen Orbán
Door de voortdurende enorme verliezen van de oppositiepartijen, kwamen ze vorig jaar met een uniek strijdplan. In plaats van tegen elkaar te strijden voor een paar luttele zetels, zijn de zes oppositiepartijen voor het eerst in de geschiedenis één blok gaan vormen. Want alleen zo kan premier Orbán wellicht worden verslagen.
Maar dat betekent wel dat de linkse groenen samen moeten werken met de voormalig extreemrechtse, nu alleen nog rechtse, Jobbik. Een plan wat gedoemd leek te mislukken, als het zou gaan om de standpunten. Maar het enige belangrijke punt is het noodzakelijke vertrek van Orbán, vinden ze.
Oppositie Hongarije verenigt zich om premier Orbán te verslaan
De man die het moet gaan doen voor de oppositie is Péter Márki-Zay. Al net zo’n verrassende keuze als het gehele strijdplan van de oppositie sowieso al is. Als burgemeester van een provinciestadje kende eigenlijk niemand hem. Alleen in dat stadje, Hódmezovásárhely, was hij een bekendheid als conservatieve katholieke econoom met zeven kinderen. “Maar juist daarom hebben waarschijnlijk veel Hongaren op hem gestemd in de voorverkiezingen”, zegt Hongarijekenner Huub Bellemakers.
Onbekende oppositieleider
“Hij is heel slim over linkse liberale thema’s neutraal gebleven. Hij had er zijn eigen opvattingen over, maar vond dat de staat zich met zulke thema’s niet teveel moet bemoeien.” Márki-Zay kreeg steun van het rechtse, voorheen antisemitische Jobbik, die nog altijd een redelijke achterban in Hongarije hebben. “Veel mensen hebben ook tactisch gestemd. Veel wat linksere politici die al langer meedraaien worden niet vertrouwd door veel Hongaren. Márki-Zay is degelijk, er zijn weinig slechte zaken over hem te vinden en hij is net als Orbán eigenlijk heel conservatief.”
Het plan van de oppositie en het leiderschap van Márki-Zay heeft er voor gezorgd dat de voorheen ruziemakende oppositiepartijen al een paar maanden een stabiel blok vormen. “De slogan van de campagne is eigenlijk: we moeten van Orbán af. Dit is de enige manier waarop dat zou kunnen. Daarom hebben ze besloten om niet over hun verschillen te praten”, zegt Bellemakers.
Campagnevoeren is onmogelijk
Echt een mogelijkheid om over partijstandpunten te praten krijgt Márki-Zay ook niet. Campagnevoeren is haast onmogelijk in Hongarije. Orbán geeft Márki-Zay nauwelijks zendtijd op zijn staatstelevisie. “De partij Fidesz heeft bijna de gehele Hongaarse media in handen. De staatstelevisie, maar ook de kleine regionale bladen. Zelfs het lokale sportkrantje.” Dat betekent dat Márki-Zay bijna nergens aan het woord komt. “Ze kunnen ook geen advertenties kopen. Dus de oppositie is veroordeeld tot het campagnevoeren op sociale media en het flyeren op straat.”
In de Hongaarse door Fidesz gedomineerde media wordt nooit gedebatteerd door politieke partijen, er zijn enkel speeches. Die toespraken worden vrijwel alleen maar gegeven door Orbán of af en toe door een ander prominent lid van Fidesz. De laatste keer dat Orbán meedeed aan een debat was in 2006, vlak voordat hij de verkiezingen van dat jaar verloor.
5 minuten spreektijd
Twee weken geleden, twee weken voor de verkiezingen dus, mocht Márki-Zay dan eindelijk wat zeggen op de staatstelevisie. “Heel erg bedankt voor deze kans voor de oppositie om vijf minuten te mogen spreken in vier jaar tijd”, begon hij zijn speech cynisch. Vervolgens probeerde hij de kiezer te overtuigen van de corruptie van Orbáns regering, dat ze de coronacrisis totaal verkeerd hadden aangepakt en een te anti-Europees beleid voerden. Ook probeerde Márki-Zay zoveel mogelijk leugens van de Orbáns regering te ontkrachten.
Want waar Márki-Zay geen kans krijgt om een grote zichtbare campagne te voeren, gaat Fidesz er vol voor. Op de staatstelevisie worden als komisch entertainment fragmenten herhaald waarop oppositielid Gergely Karácsony, de linkse burgemeester van Boedapest, zeer gebrekkig Engels praat. Er staan reclameborden door het hele land waarop Márki-Zay als vriend van corrupte politici wordt afgebeeld. En Orbán maakt zijn landgenoten bang met de uitspraak dat de oppositie Hongarije de oorlog in wil trekken.
Afhankelijk van Rusland
Want hoewel Hongarije meestemde in de EU over sancties tegen Rusland, is het land ook erg afhankelijk van Poetin. “Ze zijn voor 100 procent afhankelijk van het Russische gas. Dat is een legitiem argument voor Orbán om zich neutraler op te stellen tegenover Rusland.” Wat niet betekent dat Orbán de oorlog in Oekraïne steunt. “Hij heeft zich uitgesproken tegen de oorlog, alleen niet zo fanatiek als de EU en Zelenski zouden willen.”
Hof: Polen en Hongarije mogen gekort op subsidies om schenden rechtsstaat
Het is voor Orbán een belangrijk punt in de campagne geworden: links wil oorlog, wij willen vrede. En ja, hoewel de oppositie geleid wordt door een conservatieve katholiek die persoonlijk tegen abortus en echtscheidingen is, noemt Orbán de oppositie steevast links.
Winst of verrassing?
Ook Bellemakers gaat er vanuit dat Orbán de verkiezingen zonder al te veel gedoe zal winnen. “Er zijn nog steeds veel Hongaren die achter de conservatieve ideeën van Orbán staan. Daarnaast is het een enorm corrupt regime. Elke straat die ergens wordt aangelegd, is van iemand van Orbán’s kringen. Het is een charismatische man, die ook nog geweldig kan speechen.” Maar een twee derde meerderheid, zoals alle jaren hiervoor, zal hem niet meer lukken. “En wie weet krijgen we toch nog een verrassing.”
