Helemaal terug van weggeweest: hoogoplopende ruzies over de brexitdeal. De Britse regering wil een belangrijk onderdeel van de deal herzien, als het moet eenzijdig. De EU is woest, en tegenmaatregelen dreigen. Zes vragen en antwoorden.
Het Verenigd Koninkrijk verliet officieel de EU op 31 januari 2020, nadat er jarenlang was gesteggeld over de zogenoemde brexitdeal, waarin de voorwaarden van het vertrek werden vastgelegd. 11 maanden later werd de brexit ook echt praktijk, toen de overgangsperiode afliep waarin alles nog min of meer hetzelfde bleef.
Maar het geruzie is eigenlijk nooit gestopt.
Wat is nu het probleem?
Kort gezegd: Noord-Ierland. De EU en het VK hebben samen afgesproken in het brexitverdrag dat er absoluut geen grenscontroles moeten komen tussen Noord-Ierland (onderdeel van het VK) en Ierland (onderdeel van de EU). Die grens moet open blijven om de broze vrede op het Ierse eiland te bewaren.
Het verzonnen alternatief, dat Johnson overigens zélf wilde: Noord-Ierland blijft zich aan heel veel EU-regels houden voor goederen, zodat er geen controles nodig zijn op de grens met Ierland. In plaats daarvan vinden er controles plaats tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland, middenin het Verenigd Koninkrijk dus.
Een grens in zee: dit is het alternatief voor de backstop in de nieuwe brexitdeal
Daar moet gecontroleerd worden of de spullen uit Groot-Brittannië die naar Noord-Ierland gaan voldoen aan de regels van de EU. En als het risico bestaat dat die producten via de Iers/Noord-Ierse grens de Europese markt op gaan, moet er ook alvast belasting over worden betaald.
De regering-Johnson vindt nu dat de EU de regels veel te streng handhaaft. De verplichte controles kosten veel tijd en papierwerk, waardoor spullen alleen maar duurder worden. Eerder besloot het VK al eenzijdig dat het nog niet alle regels meteen zou invoeren, waarmee de relatie direct op de proef werd gesteld.
Wat is er nu opeens veranderd?
De regering-Johnson lijkt het nu echt beu en heeft een ramkoers ingezet. De overleggen met de EU over de uitvoering van de regels brengen onvoldoende soelaas, vindt men. Daarom dreigt het VK nu eenzijdig de afspraken opzij te schuiven.
De hoogste juridisch adviseur van de Britse regering heeft deze week in een advies geschreven dat Londen in zijn recht staat om de gemaakte afspraken terzijde te schuiven, omdat de prijs die wordt betaald te groot is.
Nu echt officieel: Europarlement keurt brexithandelsdeal goed
“Als de EU niet de benodigde flexibiliteit toont om de problemen op te lossen, dan hebben wij als verantwoordelijke regering geen andere keuze dan te handelen”, laat een woordvoerder van de Britse minister van Buitenlandse Zaken Liz Truss weten.
Wat wil het VK?
Veel minder controleren. Het VK wil alleen die spullen controleren die expliciet bedoeld zijn voor de Europese markt. Maar dat is voor de EU veel te losjes en de vrees bestaat dat er via een achterdeur dan goederen de Europese markt op komen die daar niet verkocht mogen worden, of dat daar niet de juiste belastingen over zijn betaald.
Wat wil de EU?
De EU zegt bereid te zijn om samen met de Britten zoveel mogelijk de administratieve rompslomp te verminderen. Maar de grens ligt bij Brussel bij de tekst van het verdrag.
De afspraken over Noord-Ierland zijn vastgelegd in een internationaal verdrag, schrijft de Europese Commissie. “Heronderhandeling is geen optie. De EU is eensgezind in zijn positie.”
Wat zijn de opties?
Het lijkt erop dat het VK twee opties in gedachten heeft om zelf het heft in handen te nemen. Optie 1 is om ‘artikel 16’ in te roepen. Die clausule geeft zowel het VK als de EU de mogelijkheid om eenzijdig, tijdelijk, de regels op te schorten als die maatschappij-ontwrichtend werken. De andere partij, in dit geval de EU, mag dan wel tegenmaatregelen treffen.
Optie 2 is om de afspraken helemaal bij het grofvuil te zetten door de wet te veranderen. Dat zou nog problematischer zijn. Het VK kiest er dan voor om een bindend internationaal verdrag te overschrijven met binnenlandse wetgeving, een schending van het internationaal recht.
De EU is bereid om ‘alle juridische en politieke mogelijkheden in te zetten’ als het VK eenzijdig afspraken schendt, schrijft de Financial Times op basis van een intern EU-document dat de krant heeft ingezien.
Dat zou er toe kunnen leiden dat de EU voor straf extra belastingen gaat opleggen voor spullen uit het VK, importheffingen dus. Daarmee ligt een handelsoorlog op de loer.
Hoe nu verder?
De bal ligt nu in Londen. Een overleg tussen de Britse regering en de Europese Commissie deze week liep op niks uit. Volgens Britse media zou de regering-Johnson al volgende week met een wetsvoorstel kunnen komen om de gemaakte afspraken te overschrijven.
